Wobben Schilders mag wel/niet zzp'ers inhuren

Geplaatst op 23 september door Nick Polm.

De webmodule die opdrachtgevers en zzp'ers moet helpen bij het signaleren van schijnzelfstandigheid geeft in 28,4% van de gevallen geen oordeel, zo bleek gisteren. De webmodule moet de huidige Wet DBA op termijn vervangen. Schilder Wobben uit Staphorst nam met het NRC al eerder de proef op de som. Lees hier een verslag daarvan.

De vakman is: A) werknemer B) zelfstandige C) weet niet

Bij vraag 2.31 zijn schilder Evert Wobben en de verslaggever van dienst al bijna drie kwartier de vragenlijst aan het invullen. Wobben is eigenaar van Wobben Schilders in Staphorst, vier werknemers en een wisselend aantal zelfstandigen groot. Hij moet de volgende vraag beantwoorden: wil hij dat de mensen die hij inhuurt voor schildersklussen bedrijfskleding dragen? „Ja, als een schilder bij een klant staat, wil ik wel dat hij herkenbaar is als iemand van mijn bedrijf. Dus ik geef hem een jas, trui en t-shirt met mijn bedrijfslogo. Maar de rest moeten ze zelf regelen.”

Het lijkt een wat onbeduidende kwestie, maar Wobbens antwoord bepaalt mede of het is toegestaan dat hij een deel van zijn schilders als ‘zelfstandigen zonder personeel’ (zzp’ers) inhuurt.

De vraag maakt deel uit van de lijst die het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) begin dit jaar als proef online plaatste. Het idee van deze zogenoemde ‘webmodule’ is dat werkgevers erachter komen of ze een klus door een zelfstandige mogen laten uitvoeren, of dat ze voor het werk iemand in dienst moeten nemen. Zo wil de overheid meer duidelijkheid kweken over schijnzelfstandigheid, een constructie waarbij een zelfstandige ten onrechte werk verricht dat in loondienst moet worden gedaan.

Het kabinet tobt al jaren met dit complexe zzp-dossier. Tot 2016 werd gewerkt met een zogeheten ‘VAR-verklaring’, waarmee zelfstandigen zélf verklaarden een ‘echte’ ondernemer te zijn. Een opdrachtgever kon dan geen naheffingen krijgen als later toch sprake bleek van schijnzelfstandigheid. De Verklaring Arbeidsrelatie verdween in 2016 door de Wet DBA. Die legde juist bij opdrachtgevers de verantwoordelijkheid om schijnzelfstandigheid te voorkomen. Dat leidde tot protest onder bedrijven. Zij vonden het onduidelijk welk werk zelfstandigen nu wel en niet mochten doen en vreesden hoge boetes.

Daarom zijn die nieuwe regels nog nooit streng gehandhaafd. De Belastingdienst deelt geen boetes en naheffingen uit. Verantwoordelijk – nu demissionair – minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken, D66) liet afgelopen december weten dat handhaving ook nog wel even op zich laat wachten. Op zijn vroegst wordt er in oktober mee begonnen. Hij wil eerst de gewenste duidelijkheid geven, met behulp van die vragenlijst.

Juridisch ingewikkeld

De kernvraag waar het in het formulier om draait – wanneer is iemand werknemer, wanneer een zelfstandige – is juridisch ingewikkeld. Werkgevers die het internetformulier invullen, krijgen daarom tientallen, soms zeer gedetailleerde vragen over de arbeidsrelatie met de mensen met wie ze werken. De vragenlijst kent drie opties: het mag wel, het mag waarschijnlijk niet, of er is aan de hand van het formulier geen oordeel te vellen.

Op verzoek van NRC doorliep schilder Wobben de gehele lijst. Hij werkt regelmatig met zzp’ers, mede omdat de schildersbranche sterk seizoensgebonden is. In de zomer is er veel werk, dan kun je bijvoorbeeld buitenmuren schilderen. In de winter is dat er een stuk minder. Verder is er volgens Wobben een groot tekort aan vaklui. Omdat de vraag naar hen groot is, is het aantrekkelijk je als zelfstandige te laten inhuren. „Ik zou er wel twee vaste mensen bij willen hebben. Mensen die opbellen en vragen of ik hun nieuwe appartement kan komen schilderen, moet ik nu vaak ‘nee’ verkopen.”

De vragenlijst begint met simpele vragen over aantallen werknemers en omzet, maar wordt steeds ingewikkelder. Want wat te antwoorden op deze vraag: is de schilder verplicht Wobbens aanwijzingen op te volgen? Já, de schilder moet natuurlijk wel de kleur op de muur aanbrengen die Wobben met de klant is overeengekomen. Maar of hij links of rechts begint, dat moet de vakman zelf maar uitmaken.

Of neem het materiaal waarmee gewerkt wordt. Moeten de schilders daar zelf voor zorgen? „Een kwast of hamer moeten ze zelf meenemen, dat ga ik niet voor ze regelen.” De verfpotten en de behangmachine, daar zorgt Wobben dan weer wel voor. Bij de schilderstrap is het om het even. Hij heeft er één, maar schilders kunnen ook een eigen exemplaar meenemen. Zolang het trappetje maar aan de arboregels voldoet. „Want ik ben aansprakelijk als het niet klopt.”

Het lijken details – een eigen kwast, een jas van de zaak. Maar om te bepalen wie werknemer is en wie niet, telt dat allemaal mee. Het zegt namelijk iets over de mate waarin sprake is van een ‘gezagsverhouding’. Hoe minder vrijheid iemand heeft werk naar eigen inzicht in te vullen, hoe groter de kans dat sprake is van een werknemer.

„De mate van ondergeschiktheid is erg bepalend”, zegt Ruben Houweling, hoogleraar arbeidsrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. „Een zelfstandige bepaalt zelf welk werk hij doet, en hoe. Als een opdrachtgever zich intensief met de inhoud of werkwijze bemoeit, dan is dat een sterke indicatie dat sprake is van een werknemer in plaats van een zelfstandige.”

Fijnmaziger manier

Dat is tegelijkertijd wat de webmodule zo ingewikkeld maakt, vindt Houweling. Het varieert nogal per soort werk en sector wanneer sprake is van verregaand ingrijpen door een opdrachtgever. „Ik snap dat de politiek een toetsingkader wil. Maar daarmee misken je dat de manier van werken per organisatie verschilt. Je zou eigenlijk een fijnmaziger manier moeten hebben om te toetsen.”

Houweling vindt het goed dat de overheid met de webmodule een „poging” doet om „werkgevers te helpen”. Toch is hij kritisch. „In best veel situaties zal de uitkomst van de exercitie zijn: we kunnen het niet zo goed vaststellen. Je hoopt als werkgever toch een soort ja of nee te krijgen. Nu weet je het nog niet precies.”

Wobben heeft wel een heldere uitkomst gekregen. Maar die maakt het niet per se duidelijker. Na tientallen vragen invullen is zijn score 121 punten. Dat betekent: waarschijnlijk is sprake van een dienstverband.

Wobben: „Dat verbaast me. Ik heb alles goed geregeld, ik hou me aan de regels. Met mijn accountant neem ik die regelmatig door. Die waarschuwt me bijvoorbeeld dat ik iemand niet langer dan drie maanden kan inhuren, omdat anders sprake is van een verkapt dienstverband.”

Zijn schildersbedrijf gaat de manier van werken voorlopig dan ook niet aanpassen. Daar is ook helemaal geen tijd voor in de bouw, zegt Wobben. „Dan is het: vandaag bellen, morgen beginnen.”

Bron: NRC Media
Auteur: Annemarie Sterk
Verschijningsdatum: 1-2-2021

Meer nieuws